Η θανατοφοβία είναι μία μορφή άγχους η οποία χαρακτηρίζεται από τον φόβο για τον θάνατο είτε του ίδιου του ατόμου ή της διαδικασίας θανάτου. Συχνά αποκαλείται και ως «άγχος θανάτου».

Το άγχος θανάτου δεν θεωρείται διαγνωσμένη διαταραχή, αλλά συνδέεται με άλλες διαταραχές όπως είναι η κατάθλιψη ή οι αγχώδεις διαταραχές. Συγκεκριμένα συνδέεται με:

• Μετατραυματική διαταραχή
• Διαταραχή πανικού ή κρίση πανικού
• Φόβος ασθενείας, δηλαδή υποχονδρίαση

 

Η θανατοφοβία διαφέρει απ΄τη νεκροφοβία, η οποία είναι ένας διάχυτος φόβος για πεθαμένους ή πεθαμένα πράγματα ή γενικά ό,τι αφορά το θάνατο.

Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε στη θανατοφοβία (ή άγχος θανάτου) και συγκεκριμένα στα συμπτώματα και στις αιτίες της φοβίας.

Ορισμός

Θάνατος: σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Θάνατος ήταν ο αδερφός του θεού Ύπνου, που κατοικούσε στον σκοτεινό Τάρταρο και τον φώτιζε ο ήλιος. Οι τραγικοί φιλόσοφοι αναφέρουν ότι ο Θάνατος ήταν ευεργέτης και μάλιστα γιατρός, γιατί απαλύνει τους ανθρώπους από τις αρρώστιες και τους πόνους.

Η ύπαρξη άγχους για το θάνατο είναι σχετικά φυσιολογικό φαινόμενο για τους ανθρώπους. Ωστόσο, για μερικούς, η σκέψη για τον θάνατο των ίδιων ή της διαδικασίας θανάτου τους μπορεί να προκαλεί έντονο άγχος ή φόβο.

Ένα άτομο ίσως αγχώνεται υπερβολικά όταν σκέφτεται ότι ο θάνατος είναι κάτι αναπόφευκτο. Ίσως βιώνει:

- φόβο αποχωρισμού απ΄ τους οικείους του

- φόβο διαχείρισης της απώλειας

- ανησυχία σχετικά με το πως θα αφήσει πίσω τους αγαπημένους του

Όταν αυτοί οι φόβοι είναι επίμονοι και παρεμποδίζουν την καθημερινότητα και τις ασχολίες του ατόμου, τότε υπάρχει η θανατοφοβία.

Στις πιο κρίσιμες καταστάσεις, αυτά τα συναισθήματα μπορεί να κάνουν το άτομο να διακόψει οτιδήποτε κάνει ή ακόμα και να εγκαταλείψει το σπίτι. Αυτοί οι φόβοι επικεντρώνονται κυρίως σε πράγματα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε θάνατο, όπως η μόλυνση, τα επικίνδυνα αντικείμενα ή άτομα και άλλα.

Συμπτώματα

Οι γιατροί δεν κατατάσσουν τη θανατοφοβία ως διακριτή διαταραχή και γι΄αυτό το λόγο δίνουν τη διάγνωση «ειδική φοβία».

Σύμφωνα με τα Διαγνωστικά κριτήρια (DSM-5), η φοβία ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και αφορά το φόβο για μία συγκεκριμένη κατάσταση ή αντικείμενο.

Ο φόβος θανάτου θεωρείτε φοβία αν:

• Εμφανίζεται κάθε φορά που το άτομο σκέφτεται το θάνατο
• Επιμένει για πάνω από 6 μήνες
• Παρεμποδίζει την καθημερινότητα και τις σχέσεις του

Τα συμπτώματα που έχει ένα άτομο με φοβία είναι:

• Άμεσος φόβος ή άγχος όταν σκέφτεται το θάνατο ή τη διαδικασία του θανάτου
• Κρίση πανικού που προκαλεί ζαλάδα, εξάψεις, ιδρώτας και αυξημένο καρδιακό παλμό
• Αποφυγή καταστάσεων που αφορούν το θάνατο 
• Αίσθηση ότι αρρωσταίνει ή πόνο στη κοιλιά όταν σκέφτεται το θάνατο
• Διάχυτο αίσθημα κατάθλιψης ή άγχος

Οι φοβίες μπορούν να οδηγήσουν κάποιον στην απομόνωση και στην αποφυγή επαφής με φίλους ή συγγενείς για μεγάλες περιόδους.

Τα συμπτώματα έρχονται και φεύγουν σε διάφορες φάσεις του ατόμου. Υπάρχει περίπτωση κάποιος με ήπιο φόβο θανάτου να βιώνει αρκετά υψηλό άγχος όταν σκέφτεται το θάνατό του ή των αγαπημένων του, όπως σε περιπτώσεις σοβαρής ασθένειας στην οικογένεια.

Εάν ο φόβος θανάτου συνδέεται με άλλη διαταραχή άγχους ή διάθεσης, το άτομο ίσως βιώσει συγκεκριμένα συμπτώματα που σχετίζονται με την εκάστοτε κατάσταση.

Αιτίες

Ενώ η θανατοφοβία ορίζεται ως ο γενικός φόβος θανάτου, υπάρχουν πολλοί τύποι και αιτίες αυτού του άγχους και κάθε περίπτωση πιθανότατα διαφέρει.

Οι φοβίες συχνά προκαλούνται από συγκεκριμένα, παρελθοντικά γεγονότα του ατόμου και τα οποία υπάρχει πιθανότητα να μην τα θυμάται. Συγκεκριμένα για τη θανατοφοβία, μπορεί να έχει προϋπήρχε ένα τραυματικό γεγονός κινδύνου θανάτου ή θανάτου αγαπημένου προσώπου.

Ένα άτομο με σοβαρή ασθένεια μπορεί να βιώνει θανατοφοβία επειδή αγχώνεται ότι θα πεθάνει, χωρίς όμως να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος. Όλο αυτό βγαίνει προς τα έξω με σωματική και ψυχολογική δυσφορία.

Η εμπειρία του θανάτου ίσως διαφέρει ανάλογα με:

• Την ηλικία. Μία έρευνα του 2017 αναφέρει ότι οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας φοβούνται τη διαδικασία του θανάτου, ενώ οι νεότεροι τον ίδιο το θάνατο.
• Το φύλο. Σύμφωνα με μελέτη του 2012, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να φοβούνται το θάνατο αγαπημένων προσώπων και τις συνέπειες του δικού τους θανάτου, σε σχέση με τους άντρες.

Αντιμετωπίζοντας το φόβο θανάτου

- Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία – αλλαγή πεποιθήσεων και σκέψεων για το θάνατο

- Ψυχοθεραπεία: θεραπεία μέσω της συζήτησης

- Θεραπεία έκθεσης: αντιμετώπιση του φόβου

- Φάρμακα 

- Τεχνικές χαλάρωσης