Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2019 στο Acta Psychiatrica Scandinavica αναφέρει τα αποτελέσματα μίας μακρόχρονης έρευνας που βρήκε ότι όσες μητέρες βιώνουν αντικειμενικά επίπεδα στρες στην εγκυμοσύνη έχουν αυξημένες πιθανότητες τα παιδιά τους να διαγνωστούν με κάποια ψυχική διαταραχή (ειδικά διαταραχές διάθεσης). Αυτό το αποτέλεσμα ήταν ανεξάρτητα απ’ τα καταθλιπτικά συμπτώματα των ίδιων των μητέρων, του ιστορικού της οικογενείας ή του καπνίσματος κατά την εγκυμοσύνη.

Τα δεδομένα

Σύμφωνα με δεδομένα απ΄ το Helsinki Longitudinal Temperament Cohort, πραγματοποιήθηκε μία έρευνα με συμμετέχοντες 6,500 άτομα (γεννηθείς 1975/76 στη Φιλανδία), η οποία διήρκησε μέχρι την ηλικία των 30 των συμμετεχόντων. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα μόνο απ’ τους συμμετέχοντες που οι μητέρες τους είχαν ολοκλήρωσει ένα ή περισσότερα ερωτηματολόγια υγείας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. 

Αυτά τα ερωτηματολόγια περιλάμβαναν 15 ερωτήσεις, μέσα στις οποίες θιγόντουσαν θέματα για σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα μέσα στον προηγούμενο μήνα της εγκυμοσύνης τους (δυσκολίες ύπνου, αλλαγές διάθεσης).

Τα πρωταρχικά αποτελέσματα που παρουσίασαν ενδιαφέρον ήταν οι ψυχιατρικές διαγνώσεις (ψύχωση, διαταραχές διάθεσης και άγχους) στα παιδιά τους (μέχρι την ηλικία των 30 ετών), όπως καθορίστηκε με βάση τα αρχεία του Φινλανδικού Μητρώου Απαλλαγών.

Εκτός απ’ αυτό, μετρήθηκαν και άλλες πιθανές μεταβλητές, όπως είναι ο αριθμός των ερωτηματολογίων που επιστράφηκαν απ΄ τις μητέρες, το ιστορικό των γονέων, το κάπνισμα και τα μητρικά συναισθήματα κατάθλιψης κατά την εγκυμοσύνη.

Το άγχος και η ψυχική ασθένεια

Τα αντικειμενικά δεδομένα αποκάλυψαν ότι οι μητέρες, κατά μέσο όρο, ήταν 27 ετών κατά τη γέννηση. Σχεδόν το 82% των μητέρων ανέφεραν ότι βίωσαν τουλάχιστον μία περίοδο συναισθηματικού στρες κατά την εγκυμοσύνη. Μόνο το 6% διαγνώστηκε με μία ή περισσότερες ψυχικές διαταραχές (κυρίως αγχώδεις διαταραχές).

Τα στατιστικά από τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα των οποίων οι μητέρες ανέφεραν στρες κατά την εγκυμοσύνη είχαν περισσότερες πιθανότητες (OR = 1.41, 95% CI = 1.10–1.81) να εμφανίσουν κάποια ψυχική ασθένεια. Παράλληλα, υπήρξαν 1,7 φορές αυξημένες πιθανότητες διάγνωσης διαταραχής διάθεσης σε όσους γεννήθηκαν από  μητέρες που παρουσίασαν άγχος ενώ ήταν έγκυες (OR = 1,67, 95% CI = 1,10-2,54).

Γιατί υπάρχει σύνδεσης άγχους εγκύου και εμφάνισης ψυχικής διαταραχής στα παιδιά;

Μερικές πιθανές εξηγήσεις είναι οι εξής:

• Το άγχος έχει μία άμεση βιολογική επίδραση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου – για παράδειγμα, με το να αλλάζει τη ρύθμιση του άξονα υποθάλαμος– υπόφυση – επινεφρίδια 
• Το άγχος έχει μία πιο έμμεση επίδραση όσες μητέρες αγχώνονται ίσως ασκούνται λιγότερο ή έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση και αυτά επηρεάζουν αρκετά την υγεία του μωρού τους
• Άλλη πιθανότητα – επίδραση είναι μία επιγενετική διαδικασία όπως είναι η μεθυλίωση του γονιδίου – υποδοχέα
• Μία άλλη εξήγηση εντοπίζεται στο περιβάλλον ανατροφής του παιδιού. Οι μητέρες που βιώνουν στρες ίσως είναι πιο πιθανό να το διατηρήσουν και μετέπειτα, ως λανθασμένο τρόπο διαχείρισης του προβλήματος ή ως ανικανότητα παροχής ποιοτικών υπηρεσιών ως γονέας ή ακόμα και ως δημιουργίας ανασφαλούς δεσμού με το παιδί. Αυτοί οι παράγοντες – κακή γονική ανατροφή, συγκρούσεις και δυσλειτουργίες στην οικογένειας και ανασφαλής δεσμός – μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα για εμφάνιση ψυχικής διαταραχής στα παιδιά.

Συμπεράσματα

Ανεξάρτητα από το ποια εξήγηση ισχύει σε κάθε περίπτωση, μελλοντικές έρευνες καλούνται να δώσουν περισσότερες εξηγήσεις επί του θέματος. Όταν μία γυναίκα έγκυος αναγνωρίσει ότι έχει άγχος στην εγκυμοσύνη της, οφείλει να λάβει τη βοήθεια που χρειάζεται, είτε μέσω ψυχολογικής υποστήριξης είτε ενίσχυσης της ποιότητας του περιβάλλοντος διαβίωσής της.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Brannigan, R., Cannon, M., Tanskanen, A., Huttunen, M. O., Leacy, F. P., & Clarke, M. C. (2019). The association between subjective maternal stress during pregnancy and offspring clinically diagnosed psychiatric disorders. Acta Psychiatrica Scandinavica, 139(4), 304–310.

Entringer, S., Kumsta, R., Hellhammer, D. H., Wadhwa, P. D., & Wust, S. (2009). Prenatal exposure to maternal psychosocial stress and HPA axis regulation in young adults. Hormones and Behavior, 55, 292–298.

Oberlander, T.F., Weinberg, J., Papsdorf, M., Grunau, R., Misri, S., & Devlin, A.M. (2008). Prenatal exposure to maternal depression, neonatal methylation of human glucocorticoid receptor gene (NR3C1) and infant cortisol stress responses. Epigenetics, 3, 97–106