Εάν η διάθεση σας έχει επηρεαστεί αρκετά εξαιτίας του κρύου και του σκοτεινού τοπίου, τότε ίσως να βιώνεται τη λεγόμενη εποχική κατάθλιψη.

Τώρα που αρχίζουν να στολίζονται τα πρώτα χριστουγεννιάτικα δέντρα και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί ξεκινούν τα εποχικά τραγούδια, κάποιοι άνθρωποι εισέρχονται σταδιακά στη δική τους φάση μελαγχολίας.

Ίσως να νιώθετε περισσότερο κουρασμένοι, πιο αγχωμένοι ή με χαμηλή διάθεση. Ίσως να προτιμάτε να κάθεστε στο σπίτι τρώγοντας χειμωνιάτικες λιχουδιές (όπως μηλόπιτα, μπισκότα, μελομακάρονα ή κουραμπιέδες) παρά να βγείτε μία βόλτα έξω στον κόσμο. Η σεξουαλική σας διάθεση μπορεί να έχει επηρεαστεί εξίσου, είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο. Μπορεί να δυσκολεύεστε να σηκωθείτε από το κρεβάτι και όταν τελικά τα καταφέρνετε, η διάθεση σας επηρεάζεται από το τοπίο γύρω σας – κρύο, σκοτάδι και άδειοι δρόμοι.

Το πρόβλημα είναι το εξής: το μελαγχολικό τοπίο της Μητέρας Φύσης κάθε χειμώνα σε κάθε χώρα φαίνεται να επηρεάζει σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον 1 στους 4 ανθρώπους – ξεκινάει συνήθως τον Οκτώβρη και σαν μαγικά τελειώνει γύρω στα τέλη Απριλίου. Για τα περισσότερα άτομα, εκδηλώνεται ως μαράζωμα, ως ανυπομονησία για το πότε θα τελειώσει και συνήθως συνοδεύεται από οκνηρία και στροφή στο φαγητό.

Πάνω από περίπου 11.000 Αμερικάνοι στις ΗΠΑ παρουσιάζουν μία μορφή σοβαρής εποχικής κατάθλιψης το χειμώνα.

Στη σοβαρότερη μορφή της διαταραχής το άτομο, όχι μόνο δε μπορεί να σηκωθεί από το κρεβάτι ή να βγει έξω, αλλά αδυνατεί να πάει εγκαίρως στη δουλειά του. Επίσης, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι παίρνουν 4 με 5 κιλά το χειμώνα, όσοι έχουν μία σοβαρή εποχική κατάθλιψη, η απόκτηση κιλών είναι συνεχής και ανεξέλεγκτη.

Η αιτία των παραπάνω καταστάσεων είναι οι εξής: η ευαισθησία στην έλλειψη του ηλιακού φωτός (εφόσον η μέρα το χειμώνα είναι συντομότερη) διαταράσσει τον καρδιακό ρυθμό και το εσωτερικό βιολογικό ρολόι.  Ο βαθμός της ευαισθησίας και η σοβαρότητα της κατάθλιψης που βιώνει ένα άτομο σίγουρα είναι αποτέλεσμα ποικίλων παραγόντων – την τοποθεσία διαμονής, τη γενετική και τη χημεία του κάθε εγκεφάλου.

Με την εποχική κατάθλιψη, η έλλειψη του ηλιακού φωτός προκαλεί στον εγκέφαλο υπερδραστηριότητα με αποτέλεσμα την παραγωγή μελατονίνης, μία ορμόνη που ρυθμίζει το βιολογικό ρολόι, επηρεάζει τα μοτίβα ύπνου (προκαλώντας υπνηλία) και μειώνοντας τη θερμοκρασία του σώματος. Η συγκεκριμένη ορμόνη έχει συνδεθεί με τη κατάθλιψη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, όλα όσα προαναφέρθηκαν (π.χ. τόπος διαμονής: όσο πιο βόρεια από τον Ισημερινό είναι η περιοχή διαμονής) σχετίζονται και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης εποχικής κατάθλιψης.

Η λύση είναι να προσλαμβάνετε όσο περισσότερο ηλιακό φως μπορείτε ημερησίως. Το φως εισχωρεί απευθείας στο οπτικό πεδίο, ενεργοποιώντας το εσωτερικό βιολογικό ρολόι, το οποίο μπορεί να παρομοιαστεί με εκείνο το «ρολόι» που ενεργοποιείται στα ζώα κατά την εποχική αναπαραγωγή και τη χειμερία νάρκη.

Ωστόσο, είναι αυτονόητο πως δεν είναι και τόσο εύκολο να βρείτε ηλιακό φως μέσα στο καταχείμωνο ή όταν θα βρείτε, εξαιτίας του κρύου, ίσως προτιμήσετε να παραμείνετε μέσα στο σπίτι. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, οι επιστήμονες αναφέρουν πως εξίσου καλή επίδραση στη διάθεση έχουν και τα ιόντα στον ατμοσφαιρικό αέρα. Όταν οι ασθενείς με εποχική κατάθλιψη εκτίθενται σε υψηλές συγκεντρώσεις ιόντων αέρα για τουλάχιστον 30 λεπτά, παρατηρείται μετριασμός των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Ο αέρας που υπάρχει στη φύση, και κυρίως σε παραθαλάσσιες περιοχές, δύναται να επηρεάσει τη διάθεση του ατόμου.

Επιπρόσθετα, οι χαμηλές θερμοκρασίες διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ψυχολογία του ατόμου. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι τα άτομα που έχουν μεγαλύτερη ανοχή στο κρύο τείνουν να εμφανίζουν λιγότερα καταθλιπτικά συμπτώματα συγκριτικά με όσους κρυώνουν εύκολα.

Επομένως, εάν έχετε παρατηρήσει ότι η διάθεση σας έχει επηρεαστεί αρκετά από το κρύο του χειμώνα, τότε είναι μία καλή ευκαιρία να οργανώσετε μία μικρή απόδραση σε μέρη με καθαρό αέρα ή παραθαλάσσια, ακόμα και ένα μεγαλύτερο ταξίδι σε μέρη που έχει σχεδόν πάντα ήλιο, όπως είναι το Redding στην Καλιφόρνια ή η Ανδαλουσία στην Ισπανία.