Είμαι “ψυχαναγκαστικός” και μου αρέσει!

Με ηρεμεί να βάζω τα πράγματα σε μία σειρά!

 Με ευχαριστεί όταν μου λένε πως έχω το πιο καθαρό σπίτι!

Με χαλαρώνει όταν φροντίζω σχολαστικά την υγιεινή μου!

Είναι κακό να είμαι “ψυχαναγκαστικός”;

Η απάντηση είναι ΌΧΙ!

Δεν πειράζει να είμαστε ψυχαναγκαστικοί, όταν αυτό το χαρακτηριστικό μας δε δυσκολεύει την καθημερινότητά μας ή τους γύρω μας. Δεν είναι κακό να είμαστε ψυχαναγκαστικοί, αν αυτό δεν επηρεάζει τις αποφάσεις μας, την ηρεμία μας, το πρόγραμμά μας και τον ύπνο μας. Αντίθετα, θα έλεγε κανείς, πως είναι θεμιτό να φροντίζουμε την προσωπική μας υγιεινή και την καθαριότητα του χώρου μας, είναι αποτελεσματικό να έχουμε τις σημειώσεις μας σε μία σειρά, ώστε να γράψουμε καλά στις εξετάσεις και είναι ασφαλές να ελέγξουμε ότι κλείσαμε σωστά το σπίτι. Ακόμη και το να είμαστε ελαφρώς προληπτικοί με “τις μαύρες γάτες” ή “το τυχερό μπλουζάκι” δεν μας κάνει ψυχαναγκαστικούς, είναι απλώς φυσιολογικό και συχνά διαμορφώνεται από την κουλτούρα μας και τον τρόπο που μεγαλώσαμε.

Τί συμβαίνει, όμως, με εκείνες τις φορές που ΠΡΕΠΕΙ να κάνουμε τις παραπάνω πράξεις επειδή φοβόμαστε ότι κάτι κακό θα συμβεί σε κάποιον ή επειδή αν δεν τις κάνουμε δεν μπορούμε να ηρεμήσουμε;  

Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στον «ψυχαναγκαστικό» μας εαυτό, καθώς παύει πλέον να είναι μία απλή θέληση τακτοποιημένων πραγμάτων, καθαριότητας και προστασίας. Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, είναι μία ψυχιατρική διαταραχή η οποία επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την λειτουργικότητά μας μέσα στις πιο απλές και καθημερινές απαιτήσεις. Μπορεί, για παράδειγμα, να μην μας αφήσει να κοιμηθούμε αν δεν εξασφαλίσουμε πως όλα τα προϊόντα του ψυγείου είναι στην σωστή θέση, να φάμε αν δεν πλύνουμε τα χέρια μας συγκεκριμένο αριθμό φορών, να πάμε στη δουλειά από τον κοντινότερο δρόμο, γιατί υπάρχει ένα νεκροταφείο στη διαδρομή, και άλλα πολλά.

Βασικό χαρακτηριστικό της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής  είναι οι «ιδεοληψίες». Με τον όρο ιδεοληψίες αναφερόμαστε σε όλες εκείνες τις αρνητικές ιδέες, τις σκέψεις, τις παρορμήσεις και τις αμφιβολίες που έρχονται αυτόματα στο μυαλό μας, χωρίς τη θέλησή μας. Αυτές οι σκέψεις είναι ικανές να μας προκαλέσουν μεγάλη σύγχυση, φόβο και άγχος, καθώς θεωρούμε πως έχουν τη δύναμη να κάνουν κακό σε κάποιον άλλον άνθρωπο ή να μας οδηγήσουν σε λάθος αποφάσεις. Συχνά, θεωρούμε τις συγκεκριμένες σκέψεις ως ακατάλληλες και προσβλητικές για τους κοντινούς μας ανθρώπους ή για τα Θεία, γεγονός που μας δημιουργεί τεράστια ντροπή και τύψεις. Όποια μορφή κι αν έχουν οι ιδεοληψίες, είναι ικανές να μας κάνουν να νιώσουμε μεγάλο άγχος και φόβο, ενοχές, ανησυχία και μία γενικότερη δυσφορία και σύγχυση. Είναι λογικό να νιώθουμε με αυτόν τον τρόπο, λόγω της έντονης αίσθησης ευθύνης που έχουμε, αφού πιστεύουμε πως οι σκέψεις μας και μόνο είναι αρκετές για να προκαλέσουν κάτι κακό.

Σε αυτό το σημείο δημιουργούνται οι «καταναγκασμοί»! Είναι, δηλαδή, όλες εκείνες οι συμπεριφορές που έχουν ως στόχο να εξουδετερώσουν τις παραπάνω σκέψεις. Είναι οι πράξεις τις οποίες κάνουμε προκειμένου να σιγουρευτούμε πως καμία από τις “προβληματικές” ιδέες μας δεν θα πραγματοποιηθεί και άρα να ανακουφιστούμε. Οι καταναγκασμοί μπορεί να έχουν δύο μορφές: την έκδηλη και την άδηλη. Στην έκδηλη μορφή έχουμε τις έμπρακτες τελετουργίες, όπως είναι το να πλύνω τα χέρια μου 15 φορές πριν το φαγητό ή να είναι όλα τα πράγματα στην θέση τους πριν φύγω από το σπίτι. Στη δεύτερη μορφή ανήκουν όλες οι νοερές σκέψεις που δεν μπορεί να τις παρατηρήσει κάποιος τρίτος. Τέτοιο παράδειγμα είναι το να πρέπει να μετρήσω από μέσα μου μέχρι το 12 πριν περάσω τον δρόμο. Υπάρχει περίπτωση να κάνω καταναγκασμούς χωρίς να προηγούνται οι αντίστοιχες ιδεοληψίες. Για παράδειγμα, πρέπει να τοποθετώ τα αντικείμενα κάθετα στο γραφείο μου, γιατί αλλιώς δεν μπορώ να ηρεμήσω και αγχώνομαι. Σε αυτή την περίπτωση οι καταναγκασμοί δεν λειτουργούν σαν μηχανισμοί εξουδετέρωσης μίας ανεπιθύμητης σκέψης, εξακολουθούν όμως να προκαλούν δυσφορία και πίεση αν δεν εκπληρώνονται.

«Ναι, αλλά, τους έχω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου και έχω μάθει να μην με επηρεάζουν.
Επίσης, ποιος μπορεί να μου εγγυηθεί πως αν τους σταματήσω δεν θα γίνει το κακό;»

Στην πραγματικότητα, η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή δεν είναι απλώς μία ανεπιθύμητη σκέψη που φεύγει με μία συγκεκριμένη πράξη. Είναι ικανή να διαταράξει σε πολύ μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά μας στα πιο απλά πράγματα, καθώς οι αποφάσεις και οι συμπεριφορές μας ελέγχονται από τις αρνητικές ιδέες μας. Τόσο οι αυτόματες σκέψεις μας όσο και οι πράξεις μας γίνονται επαναλαμβανόμενα και εμμονικά με αποτέλεσμα να νιώθουμε μεγάλη πίεση και άγχος σε όλη την διάρκεια της ημέρας. Δεν μπορούμε να ευχαριστηθούμε ακόμη και τις πιο απλές στιγμές, είμαστε επικριτικοί με τον εαυτό μας, προσπαθούμε να κάνουμε τα πάντα τέλεια, ενώ μονίμως νιώθουμε υπεύθυνοι για όλα. Μάλιστα, έχει αποδειχθεί πως η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, ιδιαίτερα όταν αυτή είναι χρόνια,  συνδέεται και συχνά συνυπάρχει με τις Αγχώδεις Διαταραχές, τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής και τις Καταθλιπτικές Διαταραχές.